Gözdən çirk gəlməsi niyə baş verir?

Gözlərimiz bədənimizin ən həssas və daim açıqda olan orqanlarındandır. Onlar həm xarici təsirlərə, həm də müxtəlif mikroblara qarşı çox həssasdır. Bəzən gözdə sulanma ilə yanaşı çirkli axıntı da müşahidə oluna bilər və bu, bir çox insanı narahat edir. Sadə bir yorğunluqdan tutmuş, daha ciddi infeksiyalara qədər fərqli səbəblərlə əlaqəli ola bilən bu vəziyyət, vaxtında müəyyənləşdirilmədikdə görmə sağlamlığı üçün təhlükə yarada bilər. Bu yazıda gözdən çirk gəlməsinin əsas səbəblərini, onların necə ayırd ediləcəyini və nə zaman həkimə müraciət edilməli olduğunu sadə və aydın şəkildə izah edəcəyik.

Gözdən çirk gəlməsi müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər və bu hallar adətən gözün infeksiyaya, allergiyaya və ya xarici təsirlərə reaksiyası kimi ortaya çıxır. Axıntının rəngi, miqdarı və müşayiət olunan simptomlar səbəbi müəyyən etməkdə vacib rol oynayır. Aşağıda bu problemin ən yayılmış səbəbləri sadalanır:

Bakterial konjonktivit
Bu, gözün selikli qişasının bakteriyalar səbəbilə iltihablanmasıdır. Ən çox sarı və ya yaşıl rəngli, qalın və yapışqan axıntı ilə özünü göstərir. Axıntı xüsusilə səhərlər göz qapaqlarının yapışmasına səbəb ola bilər. Yoluxucudur və dərhal müalicə olunmalıdır.
Virus mənşəli konjonktivit
Adenovirus kimi viruslar gözdə şəffaf və sulu axıntıya səbəb olur. Gözlər qızarır, sulanır və qaşınır. Bu forma da yoluxucudur və əksər hallarda soyuqdəymə və qrip kimi digər əlamətlərlə birlikdə müşahidə edilir.
Göz allergiyası
Toz, polen, heyvan tükü kimi allergenlər gözdə qıcıqlanma və şəffaf axıntıya səbəb ola bilər. Bu zaman qaşınma əsas simptomlardan biri olur. Gözlər həm də sulanır və qızarır.
Göz yaşı kanalının tutulması
Xüsusilə körpələrdə rast gəlinir. Göz yaşı normal axa bilmədiyi üçün göz küncündə çirkli maye toplanır. İltihab yaranarsa, axıntı qalın və pis qoxulu ola bilər.
Arpa (arpaçıxması)
Kirpik köklərindəki vəzilər iltihablananda arpa yaranır. Göz qapağında ağrılı, şiş bir bərklik və çirkli axıntı meydana çıxır.
Kontakt linza istifadəsi
Linzaların təmiz saxlanmaması və ya düzgün taxılıb-çıxarılmaması gözdə infeksiyaya və çirkli axıntıya səbəb ola bilər.
Xarici cisim və toz
Gözdə qalan toz, kirpik və ya kiçik obyektlər gözü qıcıqlandırır və göz onu çıxarmaq üçün çirkli maye hasil edir. Bu, müdafiə reaksiyasıdır.
Blefarit (göz qapaqlarının iltihabı)
Göz qapaqlarının kənarlarında iltihab və qabıqlanma ilə müşayiət olunur. Axıntı adətən səhər saatlarında özünü daha çox göstərir və gözlər yapışa bilər.

Bakterial konjonktivit – infeksiyadan yaranan axıntı

Bakterial konjonktivit, gözün ön səthini və göz qapağının iç hissəsini örtən selikli qişanın bakteriya mənşəli iltihabıdır. Bu, gözdən gələn sarı, yaşıl və ya bəzən boz rəngli qalın axıntı ilə müşahidə olunur. Axıntı adətən çox yapışqan olur və xüsusilə səhər saatlarında göz qapaqlarının bir-birinə yapışmasına səbəb ola bilər.
Bu xəstəlik streptokok, stafilokok və ya hemofilus kimi bakteriyalar tərəfindən törədilir. Yoluxma birbaşa əllə toxunma, çirkli dəsmal, makiyaj ləvazimatları və ya kontakt linzalar vasitəsilə baş verə bilər.

Əlamətlər:

• Göz qızartısı və şişkinlik
• Göz qapaqlarında yapışqanlıq və ağırlıq hissi
• Görmə bulanıqlığı (axıntıya görə)
• Gözdə yanma və batma hissi
• Bir gözdə başlayıb sonra digərinə keçə bilər

Müalicəsi üçün adətən antibiotik tərkibli göz damcıları və məlhəmləri həkim tərəfindən təyin edilir. Göz gigiyenasına ciddi şəkildə əməl edilməli, linza istifadəsinə müvəqqəti fasilə verilməli və şəxsi gigiyena qaydalarına riayət olunmalıdır.
Əgər vaxtında müdaxilə olunmazsa, infeksiya yayılıb görmə ilə bağlı ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Bu səbəbdən belə simptomlar olduqda özbaşına dərman qəbul etmədən mütləq göz həkiminə müraciət etmək lazımdır.

Virus mənşəli göz iltihabı və gözdən çirk gəlməsi

Virus konjonktiviti gözün selikli qişasının viruslar səbəbilə iltihablanmasıdır. Ən çox adenoviruslar tərəfindən törədilir və əksər hallarda qrip, soyuqdəymə və ya boğaz ağrısı ilə birgə müşahidə olunur. Bakterial konjonktivitlə müqayisədə virus mənşəli iltihabda gözdən gələn axıntı daha çox şəffaf və suludur, yapışqan olmur.

Əlamətləri:

• Gözdə qızartı və yanma hissi
• Şəffaf, sulu axıntı, bəzən hər iki gözdə
• Göz qapaqlarında şişkinlik və narahatlıq
• Qaşınma və işığa qarşı həssaslıq
• Bəzi hallarda boyun və qulaqaltı limfa düyünlərinin şişməsi

Bu növ iltihab çox yoluxucudur və yaxın təmasla (əllə, dəsmalla, eyni əşyadan istifadə ilə) asanlıqla yayılır. Bu səbəbdən virusa yoluxmuş şəxs aşağıdakılara diqqət etməlidir:

• Əllər tez-tez yuyulmalıdır
• Gözlə təmasdan çəkinmək vacibdir
• Şəxsi dəsmal, makiyaj və yastıq örtükləri paylaşılmamalıdır

Gözdən çirk gəlməsi necə müalicə olunur?

Virus konjonktiviti üçün xüsusi antiviral müalicə adətən lazım olmur, çünki orqanizm bir neçə gün ərzində özü ilə mübarizə aparır. Amma simptomları yüngülləşdirmək üçün:

• Süni göz yaşı damcıları istifadə edilə bilər
• Soyuq kompres ilə rahatlama təmin edilə bilər
• Ağrılı hallarda həkim nəzarətində ağrıkəsici damcılar verilə bilər

Əlamətlər 7–10 gün ərzində keçsə də, bəzi hallarda daha uzun çəkə bilər. Gözlərdə bulanıqlıq və ya ağrı artarsa, mütləq göz həkiminə müraciət edilməlidir.

Uşaqlarda gözdən çirk gəlməsinin xüsusi səbəbləri

Uşaqlarda gözdən çirk gəlməsi çox yayılmış, amma valideynlər üçün narahatedici bir haldır. Bu vəziyyətin səbəbləri böyüklərdəki ilə oxşar olsa da, uşaqlarda bəzən xüsusi amillərlə bağlı olur.
Göz yaşı kanalının doğuşdan bağlı olması (dakriosistit)
Körpələrdə ən çox rast gəlinən səbəblərdən biridir. Göz yaşı kanalı tam açılmadığı üçün göz yaşları düzgün axmır, gözün küncündə çirk toplanır və zamanla iltihab yaranır. Bu zaman:

• Göz qırağında qalın, sarı axıntı görünür,
• Göz qapaqları səhər saatlarında yapışır,
• Göz tez-tez sulanır.

Sadə masajla kanal açılmazsa, göz həkimi tərəfindən müdaxilə və ya yuyulma tələb oluna bilər.
Virus və bakterial infeksiyalar
Uşaqlar immun sistemlərinin tam formalaşmaması səbəbindən tez-tez infeksiyalara yoluxa bilirlər. Uşaq bağçalarında, məktəblərdə bu tip konjonktivitlər asanca yayılır. Bu zaman:

• Göz qızarır və sulanır,
• Axıntı şəffaf və ya sarı-yaşıl ola bilər,
• Uşaq gözü qaşımağa çalışır.

Allergik reaksiyalar
Toz, polen, heyvan tükü və digər allergenlər uşaqlarda gözlərin sulanmasına və qaşınmasına səbəb ola bilər. Bu zaman çirkdən çox şəffaf axıntı və qaşınma ön plandadır. Allergiya olduqda uşaq həm də burnunu qaşıya və ya asqırmağa başlaya bilər.
Göz gigiyenasına əməl edilməməsi
Uşaqlar tez-tez əllərini gözlərinə vurur, çirkli oyuncaqlarla oynayır, dəsmalları paylaşır. Bu da mikrobların gözə keçməsinə və axıntı yaranmasına səbəb ola bilər.
Xarici cisim və ya toz
Küləkli hava şəraitində və ya oyun zamanı gözdə toz və ya kiçik cisimlər qala bilər. Orqanizm onu xaric etmək üçün çirkli maye hasil edir. Bu vəziyyətdə uşaq narahat olur, gözünü ovur və göz sulanır.

Nə zaman həkimə müraciət etməli?

• Axıntı 1–2 gündən çox davam edirsə
• Uşağın göz qapağı şişibsə və ya qızarıbsa
• Gözlər yapışıb açılmırsa
• Uşaq işığa baxmaqda çətinlik çəkirsə

Bu hallarda mütləq pediatr və ya oftalmoloq müayinəsi lazımdır. Özbaşına göz damcısı istifadə etmək uşaq gözləri üçün təhlükəli ola bilər.

Gözdən çirk gəlməsi necə müalicə olunur?

Gözdən çirk gəlməsi fərqli səbəblərdən qaynaqlandığı üçün müalicə üsulu da səbəbə uyğun olaraq dəyişir. Əlamətlər yüngül olsa belə, düzgün yanaşma ilə infeksiya və ya qıcıqlanma qısa müddətdə aradan qaldırıla bilər. Ən vacibi özbaşına dərman istifadə etməkdən çəkinmək və gigiyena qaydalarına ciddi riayət etməkdir.
Bakterial infeksiya olduqda:
Həkim tərəfindən təyin olunmuş antibiotik tərkibli göz damcıları və ya göz məlhəmləri istifadə olunur.

Müalicə zamanı göz gigiyenası saxlanmalı və kontakt linzaların istifadəsi dayandırılmalıdır.

Virus mənşəli konjonktivitdə:

• Xüsusi antiviral dərmanlar adətən lazım olmur.
• Süni göz yaşı damcıları, soyuq kompres və istirahət simptomları yüngülləşdirə bilər.
• Bu halda yoluxuculuq yüksəkdir, şəxsi əşyalar başqaları ilə paylaşılmamalıdır.

Allergiyaya bağlı axıntı varsa:

• Antihistamin (allergiyaya qarşı) göz damcıları və ya oral dərmanlar istifadə olunur.
• Allergenlə təmas minimuma endirilməlidir.
• Göz qaşınsa belə, ovmaq olmaz, çünki vəziyyət pisləşə bilər.

Körpələrdə və uşaqlarda:

• Əgər səbəb göz yaşı kanalının tutulmasıdırsa, masaj və isti kompres faydalı ola bilər.
• Bəzən kanal yuyulması və ya kiçik cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər (yalnız həkim tərəfindən).

Gözdə yaranan problemlərin qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?

Əllər tez-tez yuyulmalıdır.
Göz makiyajı, dəsmal və yastıq üzü kimi şəxsi əşyalar paylaşılmamalıdır.
Göz damcıları yalnız təmiz əllərlə istifadə edilməlidir.
Gözə ilıq və təmiz su ilə kompres tətbiq oluna bilər.