Miyopiya

Miyopiya nədir?
Miyopiya (miyop) uzaqdakı obyektlərin bulanıq görünməsinə səbəb olan bir göz xəstəliyidir. Bu vəziyyətdə yaxındakı əşyalar aydın görünür, lakin uzaqdakı obyektləri görmək çətinləşir. Miyopiya gözün quruluşu ilə bağlı bir problemdir və əsasən bu səbəblərdən yaranır:
Miyopiya gözün quruluşundakı anomaliyalar səbəbindən yaranır və uzaqdakı obyektlərin bulanıq görünməsinə səbəb olur. Bunun əsas iki anatomik səbəbi var:
Gözün çox uzun olması
Göz almasının ön-danış oxu (ön-arxa uzunluğu) normaldan daha uzun olduqda, işıq şüaları tor qişanın (retina) üzərində deyil, onun qarşısında fokuslanır.
Bu səbəbdən uzaqdakı obyektlər bulanıq görünür, çünki göz işığı düzgün fokuslaya bilmir.
Buynuz qişa (kornea) və ya göz büllurunun çox əyri olması
Gözün ön hissəsindəki kornea (buynuz qişa) və ya büllur çox əyri olduqda, işıq dalğaları tor qişaya düzgün istiqamətlənmir.
Nəticədə görüntü bulanıq olur və uzaqda yerləşən obyektlər dəqiq görünmür.
Qısacası, Miyopik göz ya həddindən artıq uzun, ya da işığı düzgün qırmaq qabiliyyətinə malik deyil, bu da uzaq görüntünün bulanıq görünməsinə səbəb olur.

Miyopiyanın əlamətləri hansılardır?
Uzaqdakı obyektləri bulanıq görmək
Gözləri qıyaraq baxmaq
Tez-tez baş ağrısı
Gecələr daha pis görmə
Televizora, telefona və ya kitablara çox yaxın məsafədən baxmaq ehtiyacı

Miyopiyanın yaranma səbəbləri. Miyopiya necə yaranır?
Miyopiya (uzağı görməməzlik) gözün quruluşundakı dəyişikliklər və irsi faktorlar nəticəsində yaranır. Bu vəziyyətdə, gözün işığı düzgün fokuslaya bilməməsi uzaqdakı obyektlərin bulanıq görünməsinə səbəb olur. Miyopiyanın yaranmasının əsas səbəblərini aşağıdakı kimi izah etmək olar:

Gözün quruluşundakı anomaliyalar
Miyopiya əsasən gözün həddindən artıq uzun olması və ya buynuz qişanın (kornea) və göz büllurunun həddindən artıq əyri olması səbəbindən yaranır. Bu hallarda işıq şüaları tor qişanın (retina) üzərində deyil, onun qarşısında fokuslanır.
Normal göz: İşıq şüaları retinanın üzərində fokuslanır, bu da aydın görməyə imkan yaradır.
Miyopik göz: İşıq şüaları retinanın qarşısında fokuslanır, nəticədə uzaqdakı obyektlər bulanıq görünür.

Genetik faktorlar (irsiyyət)
Miyopiyanın yaranmasında genetik faktorlar mühüm rol oynayır. Əgər valideynlərdən biri və ya hər ikisi Miyopiyadırsa, uşağın da miyop olması ehtimalı artır. Xüsusilə, irsi Miyopiya erkən yaşlarda başlayır və böyümə dövründə irəliləyə bilər.

Uzun müddət yaxın məsafədən işləmək
Uzun müddət kitab oxumaq, kompüter, telefon və ya televizor qarşısında qalmaq gözlərin həddindən artıq yüklənməsinə və Miyopiyanın inkişafına səbəb ola bilər. Xüsusilə məktəbli uşaqlarda və tələbələrdə bu faktor tez-tez özünü göstərir.

Gün işığının azlığı
Araşdırmalar göstərir ki, kifayət qədər gün işığı almamaq Miyopiyanın yaranmasını sürətləndirə bilər. Açıq havada daha az vaxt keçirmək, xüsusilə uşaq yaşlarında, gözün normal inkişafına mane olur.
Gözdə yaranan dəyişikliklər və digər səbəblər

Orqanizmdə hormonal dəyişikliklər
Qidalanma problemləri (A vitamini və digər göz üçün vacib maddələrin çatışmazlığı)
Uzun müddət zəif işıqda işləmək və ya oxumaq
Gözə daimi gərginlik düşməsi

Miyopiyanın qarşısını almaq üçün nə etmək olar?
Açıq havada daha çox vaxt keçirmək (gün işığından maksimum istifadə etmək)
Ekran qarşısında vaxtı məhdudlaşdırmaq və hər 20 dəqiqədən bir gözə istirahət vermək
Oxuma və yazma zamanı düzgün məsafəni qorumaq (göz ilə kitab arasında 30-40 sm məsafə olmalıdır)
Göz həkiminə mütəmadi olaraq müraciət etmək
Miyopiya erkən yaşlarda başlayarsa, onun inkişafını nəzarətdə saxlamaq üçün həkimə müraciət etmək və uyğun eynək və ya linzalar seçmək vacibdir.

Miyopiyanın müalicəsi və düzəldilməsi
Miyopiya erkən aşkar edildikdə, onun irəliləməsinin qarşısını almaq mümkündür. Əgər uzaqda yerləşən obyektləri görməkdə çətinlik çəkirsinizsə, bir göz həkiminə müraciət etmək vacibdir.
Miyopiya tamamilə müalicə oluna bilən bir xəstəlik olmasa da, onun təsirlərini aradan qaldırmaq və irəliləməsini yavaşlatmaq mümkündür. Bunun üçün müxtəlif üsullar tətbiq edilir:
Eynək və ya kontakt linzalar – Görmə qabiliyyətini düzəltmək üçün ən geniş yayılmış üsullardır.
Lazer əməliyyatı (LASIK, PRK və s.) – Gözün quruluşunu dəyişdirərək Miyopiyanı düzəldə bilər.
Ortokeratoji linzalar – Yuxuda taxılan xüsusi kontakt linzalar gözün formasını dəyişdirərək gündüz daha aydın görməyə kömək edir.
Görmə məşqləri və həyat tərzi dəyişiklikləri – Açıq havada daha çox vaxt keçirmək və göz sağlamlığını qoruyan vərdişlərə yiyələnmək Miyopiyanın irəliləməsinin qarşısını ala bilər.

Optik düzəliş üsulları (eynək və linzalar)
Miyopiyanın ən geniş yayılmış və təhlükəsiz düzəldilmə üsulları eynəklər və kontakt linzalardır.
Eynəklər – Həkim tərəfindən təyin olunan mənfi (-) dioptriyalı linzalar uzağı görməyi düzəldir.
Kontakt linzalar – Eynəyə alternativ olaraq istifadə edilir, ancaq onların təmizliyinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Lakin eynək və linzalar görməni yaxşılaşdırsa da, Miyopiyanı tam müalicə etmir, yalnız onun təsirini aradan qaldırır.

Lazer cərrahiyyəsi (göz əməliyyatı)
Lazer cərrahiyyəsi Miyopiyanı tamamilə düzəldə bilən müasir bir üsuldur. Bu prosedurlar gözün buynuz qişasını (kornea) düzəldərək işığın retinaya düzgün düşməsini təmin edir. Əsas metodlar bunlardır:
LASIK (Laser-Assisted in Situ Keratomileusis) – Ən çox istifadə edilən lazer əməliyyatıdır. Ağrısızdır və bərpa müddəti qısadır.
PRK (Photorefractive Keratectomy) – Buynuz qişanın üst qatını nazikləşdirərək Miyopiyanı düzəldir. LASIK-ə nisbətən daha uzun bərpa müddəti var.
SMILE (Small Incision Lenticule Extraction) – Daha yeni və minimal invaziv lazer prosedurudur.
Lazer əməliyyatı yalnız 18 yaşdan sonra, görmə stabil olduqda məsləhət görülür.

Ortokeratologiya (Ortho-K linzaları)
Ortokeratologiya gecə yatarkən taxılan bərk kontakt linzalardan istifadə etməklə gözün buynuz qişasının formasını müvəqqəti dəyişdirmək üsuludur.
Gündəlik eynək və linza istifadəsinə ehtiyac qalmır.
Müvəqqəti effekt verdiyi üçün istifadəsini dayandırdıqda göz yenidən əvvəlki vəziyyətinə qayıdır.
Xüsusilə uşaqlarda Miyopiyanın irəliləməsinin qarşısını almaq üçün istifadə edilir.

Miyopiyanın irəliləməsini necə yavaşlatmaq olar?
Miyopiya irəliləyən bir vəziyyət olduğundan onun inkişafını gecikdirmək üçün müəyyən tədbirlər görülə bilər:
Açıq havada daha çox vaxt keçirmək – Gün işığı göz sağlamlığı üçün vacibdir.
Ekran vaxtını azaltmaq – Kompüter, telefon və televizor qarşısında uzun müddət qalmaq gözü yorar.
Gözə istirahət vermək – Hər 20 dəqiqədən bir gözləri uzaq məsafəyə fokuslamaq tövsiyə edilir.
Düzgün işıqlandırma şəraitində oxumaq və yazmaq – Çox zəif və ya çox parlaq işıq gözləri yorur.
Vitamin və minerallarla zəngin qidalar qəbul etmək – A vitamini, omega-3 yağ turşuları və sink göz sağlamlığı üçün faydalıdır.

Miyopiya dərmanla müalicə edilə bilərmi?
Miyopiya (uzağı görməmə) gözün quruluşundakı anatomik dəyişikliklərlə bağlı olduğu üçün hazırda onu tamamilə müalicə edə bilən heç bir dərman yoxdur. Ancaq bəzi dərmanlar miyopiyanın irəliləməsini yavaşlatmaq və simptomlarını azaltmaq üçün istifadə edilə bilər.

Farmakoloji müalicə (Atropin damcıları)
Son tədqiqatlar göstərir ki, aşağı dozalarda atropin göz damcıları Miyopiyanın irəliləməsini yavaşlada bilər. Xüsusilə uşaqlarda bu üsuldan istifadə edilir.
Həkim məsləhəti olmadan atropin damcılarından istifadə etmək olmaz!

Atropin göz damcıları
Aşağı dozalı atropin (0.01-0.05%) miyopiyanın irəliləməsini yavaşlada bilər.
Xüsusilə uşaqlarda və yeniyetmələrdə effektivdir.
Göz bəbəyini genişləndirərək göz əzələlərini rahatladır və gözün daha çox uzanmasının qarşısını alır.
Uzunmüddətli istifadəsi yan təsirlərə səbəb ola bilər (işıq həssaslığı, yaxın görmədə müvəqqəti problemlər və s.).
Həkim nəzarəti olmadan istifadə etmək tövsiyə olunmur.

Pirenzepin göz damcıları
Atropinə alternativ olaraq bəzi araşdırmalarda pirenzepin miyopiyanın irəliləməsini yavaşlatmaq üçün istifadə edilib.
Lakin bu dərman geniş yayılmayıb və yalnız eksperimental səviyyədə tətbiq edilir.

Vitaminlər və antioksidantlar
A vitamini, C vitamini, E vitamini və omega-3 yağ turşuları göz sağlamlığı üçün faydalıdır.
Lutein və zeaksantin kimi antioksidantlar göz dibi üçün qoruyucu təsir göstərə bilər.
Ancaq bu maddələr miyopiyanı müalicə etmir, yalnız göz sağlamlığını dəstəkləyir.

Dərman yerinə alternativ üsullar
Miyopiyanın irəliləməsinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirlər daha effektiv ola bilər:
Açıq havada daha çox vaxt keçirmək (gün işığı miyopiyanın irəliləməsini yavaşlada bilər)
Ekran qarşısında vaxtı məhdudlaşdırmaq və göz istirahəti vermək (hər 20 dəqiqədən bir uzağa baxmaq)
Düzgün işıqlandırma şəraitində oxumaq və yazmaq
Miyopiya üçün nəzərdə tutulan xüsusi kontakt linzalar (Ortho-K)

Nəticə
Miyopiyanı tamamilə sağalda bilən heç bir dərman yoxdur.
Atropin damcıları və bəzi eksperimental dərmanlar miyopiyanın irəliləməsini yavaşlada bilər.
Vitaminlər göz sağlamlığını qorumağa kömək etsə də, miyopiyanı müalicə etmir.
Ən effektiv düzəldici üsullar eynək, kontakt linzalar və lazer əməliyyatıdır.
Əgər miyopiyanız varsa, ən yaxşı müalicə metodunu müəyyən etmək üçün göz həkiminə müraciət etmək vacibdir.